بررسی تطبیقی مرور زمان در فقه و حقوق کیفری ایران با رویکردی به نظرات امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه خوارزمی

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه خوارزمی

3 3. استادیار گروه الهیات (فقه و مبانی حقوق اسلامی)، دانشگاه تهران

چکیده

قاعده حقوقی مرور زمان یکی از مهم‌ترین و اساسی‎ترین نهادهای حقوق کیفری محـسوب مـی‌شـود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مقنن آن را به‌طورکلی نسخ و حذف نمود و سپس مرور زمان کیفری را با شرایطی محدود و مقید در امور کیفری در سال 1378 پذیرفت؛ و نهایتاً با تصویب قانون مجازات اسلامی سال 1392 نهاد مرور زمان را در قواعد ماهوی تصویب نمود. در این پژوهش با روش ترکیبی - توصیفی و تحلیلی و مقایسه‌ای مشخص شد که فقهای اهل تسنن یا عامه آن را به مجازات تعزیری و حتی در برخـی از فـرق آن (ابوحنیفه) مـرور زمـان را بـه غیـر حق‌الناس و قصاص، دیه و حد قذف در سایر موارد بلااشکال می‌داند؛ و فقهای امامیه مثل امام خمینی مرور زمان را در جرائم حدود، قصاص و دیات موردپذیرش قرار نداده است و آن را مغایر موازین شرعی می‌داند؛ ولی در جرائم تعزیری حاکم می‌تواند بنا بر مصلحت‌اندیشی مرور زمان را لحاظ کند.

کلیدواژه‌ها


-        آخوندی، محمود. (1368) آئین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
-       آخوندی، محمود.(1379) آئین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات اشراق، چاپ اول.
-        آخوندی، محمود.(1394) شناسایی آئین دادرسی کیفری، انتشارات دور اندیشان، چاپ هفدهم.
-        آشوری، محمد. (1395) آئین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات سمت، چاپ نوزدهم.
-        آقایی جنت‌مکان، حسین. (1392) حقوق کیفری عمومی، تهران: انتشارات جنگل، چاپ سوم.
-        امام خمینی، سید روح ‌الله. (1385) صحیفه امام(دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ چهارم.
-         امام خمینی، سید روح ‌الله. (1379) تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ اول.
-        امام خمینی، سید روح ‌الله. (1392) ولایتفقیه (حکومت اسلامی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ بیست و نهم.
-        انصاری، قدرت الله و دیگران.(1386) تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، تهران: انتشارات پژوهشگاه علم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
-        جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1394) ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ بیست و هشتم.
-        خالقی، علی. (1394) آئین دادرسی کیفری، تهران:  انتشارات شهر دانش، چاپ بیست و هفتم.
-        رضوانی، غلامرضا. (1372) «میزگرد مرور زمان در دعوی حقوقی و کیفری»، فصلنامه رهنمون، نشریه مدرسه عالی شهید مطهری، شماره 40 و 5.
-        زاهدی، عاطفه. (1392) قانون مجازات اسلامی، تهران: انتشارات جنگل، چاپ دوم.
-        زراعت، عباس.(1393) آئین دادرسی کیفری، تهران:  انتشارات میزان، چاپ اول.
-        سبزواری نژاد، حجت. (1393) حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول.
-        سرشار، محمود. (1328) «مرور زمان 1»، مجله کانون وکلا، سال دوم، شماره دهم.
-       سرشار، محمود. (1329) «مرور زمان 2»، مجله کانون وکلا، سال دوم، شماره یازدهم.
-        شامبیاتی، هوشنگ.(1392) حقوق جزای عمومی، تهران:  انتشارات مجد، چاپ اول.
-        شفایی، محسن. (1345) اسلام و قانون مرور زمان، تهران: انتشارات نقش‌جهان، چاپ دوم.
-        شمس ناتری، محمدابراهیم و دیگران. (1393) قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی، تهران:  انتشارات میزان، چاپ دوم.
-        شیری، عباس.(1372) سقوط مجازاتها در حقوق کیفری اسلام و ایران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
-        شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1419ق) مسالک الافهام الی التنقیح شرایع الاسلام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
-        صالحی، وحید.(1393) جایگاه مرور زمان کیفری، انتشارات جاودانه جنگل، چاپ اول.
-        طهماسبی، جواد.(1395) آئین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات میزان، چاپ دوم.
-        عمید، حسن. (1363) فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
-        عوده، عبدالقادر. (1412) التشریح الجنایی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت: دار الاحیاء الاتراث العربی، چاپ ششم.
-        فتحی بهنیسی، احمد. (1401ق) العقوبة فی الفقه الاسلامی، بیروت: دارالرائد العربی، چاپ دوم.
-        قاسمی، ناصر. (1374) اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق کیفری ایران، تهران: انتشارات میزان، چاپ اول
-        قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392 با اصلاحات 24/3/94، 1394، نشر روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.
-        کشوری، عیسی. (1371) «بررسی مرور زمان در حقوق اسلام»، مجله قضائی و حقوقی دادگستری، شماره 8.
-        گلدوست جویباری، رجب. (1393) آیین دادرسی کیفری، تهران:  انتشارات جنگل، چاپ اول.
-        محقق حلی، ابوالقاسم نجم ‌الدین جعفر بن الحسن. (1408ق) شرایع الاسلام، قم: انتشارات مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، جلد چهارم.
-        محقق داماد، سید مصطفی.(1376) حقوق خانواده، انتشارات علوم اسلامی، چاپ ششم.
-        موسوی بجنوردی، سید محمد. (1372) «میزگرد مرور زمان در دعاوی حقوقی و کیفری»، فصلنامه رهنمون، نشریه مدرسه عالی شهید مطهری شماره 4 و 5.
-        نبراوی، نبیل. (1996) سقوط الحق فی العقاب بین الفقه الاسلامی و التشریح الوضحی، بیروت: دارالفکر العربی.