عدم مخالفت با کتاب و سنت ضامن صحت شرط و نفوذ آن در پرتو دیدگاه امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

از اهم شروط نفوذ شرط و صحت آن، عدم مخالفت با کتاب و سنت است و این مهم به نحو موجبه جزئیه، حکم اجماعی و اتفاقی است که کسی از فقیهان در آن مناقشه‌ای ندارد. مستند این مطلب، نصوص عامه و خاصه‌ای است که دلالت بر اعتبار شرطی می‌کنند که موافق با کتاب باشد؛ یعنی مخالفتی با آن نداشته باشد. مراد از عدم مخالفت با کتاب، شامل سنت هم می‌شود؛ زیرا منظور از کتاب، مطلق حکم الله است چه در قرآن کریم باشد و چه در لسان سنت بیان‌شده باشد.
بنابراین اگر شرطی مخالفت با کتاب نداشت، نافذ و در صورت مخالفت، این شرط غیر نافذ است و در صورت شک در مخالفت و عدم مخالفت،  شیخ انصاری قائل به اصل عدم مخالفت می‌شود؛ ولی بین محققین اختلافی وجود دارد که در بحث تمسک به عام در شبهات مصداقیه این مطلب روشن خواهد شد اگرچه بزرگانی چون امام خمینی در این مطلب به شیخ انصاری اشکال کرده و می‌گویند مجالی برای اصل عدم مخالفت نیست و در محل بحث، مجالی برای پیاده کردن اصل نخواهد بود. ثمره این بحث در فروع متعددی قابل‌رؤیت است ازجمله، اشتراط عدم خروج زوجه از وطنش، اشتراط ارث در عقد متعه، اشتراط ضمان در اجاره.

کلیدواژه‌ها


-         آخوند خراسانی، محمدکاظم. (بی‌تا) کفایة الاصول، طبعة حجریه.
-         ابن زهره، شیخ ابوالمکارم. (بی‌تا) اﻟﻐﻧﻴﺔ، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
-         ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین. (1414 ق) لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
-         امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-         ایروانی، شیخ میرزاعلی. (1404 ق) تعلیقیه ایروانی بر مکاسب، تهران: طﺒﻌﺔ حجریه.
-         بیهقی، احمد بن حسین بن علی. (1414 ق) السنن الکبری، مصر: دایرة المعارف العثمانیه.
-         حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق) الوسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
-         خویی، سید ابوالقاسم موسوی. (1409 ق) مبانی العروة الوثقی، قم: منشورات دارالعلم.
-         خویی، سید ابوالقاسم موسوی. (1418 ق) موسوعه، قم: مؤسسه احیاء آثار امام خوئی.
-         راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق) مفردات الفاظ قرآن، لبنان: دارا لعلم.
-         صدر، سید محمدباقر. (1418 ق) دروس فی علم الاصول، بیروت: دارالمنتظر
-         غروی اصفهانی، شیخ محمدحسین. (بی‌تا)تعلیقیه اصفهانی بر مکاسب، بی‌جا.
-         فراهیدی، خلیل بن احمد. (بی‌تا)العین، قم: موسوﻋﺔ لغویه.
-         فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1418 ق) القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-         فیض کاشانی، ملامحسن. (1380) الوافی، اصفهان: ﻣﮑﺘﺒﺔ الامام امیرالمؤمنین(ع).
-         مظفر، محمدرضا.(بی‌تا) اصول فقه، قم: حبیب.
-         معلوف، لویس.(1386) المنجد، تهران: استقلال.
-         مغربی، ابوحنیفه نعمان بن محمدتمیمی. (1385) دعائم الاسلام،قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
-        منتصر، عبدالحلیم. (1380) المعجم الوسیط، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.