قواعد و شرایط ارث حق در فقه امامیه و حقوق ایران با تکیه برآرای امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

چکیده

بحثی که در باب ارث کمتر به آن پرداخته‌شده این است کهجدای از اموال (اعیان)، حقوق (با انواع تقسیمات آن) نیز می‌تواند موضوع ارث قرار گیرد؛ اما همان‌طور که می‌دانیم بین انواع حق تفاوت وجود دارد، امام خمینی نیز به‌عنوان یک فقیه ریزبین، همین تفاوت‌ها را در ارث پذیر بودن یا نبودن حق تأثیر گذار می‌داند؛ لذا باید بررسی کرد که اصولاً چه حقوقی به ارث می‌رسند و مبنا و قواعد ارث پذیر بودن یا نبودن حقوق، چیست؟ درواقع تکاپو برای یافتن یک قاعدة کلی و رسیدن به یک جمع‌بندی و آشتی بین نظرات موافقین و مخالفین ارث حق با توجه به اقسام حق و تفاوت‌های بین آن با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و مراجعه به نظرات فقها و حقوقدانان و همچنین توجه خاص به نظرات امام خمینی، از اهداف و نوآوری‌های مهم این مقاله محسوب می‌شود. نتیجه نهایی نیز بیانگر این است که از میان انواع و اقسام حق، تنها حقوق مالی است که اصولاً تحت شرایطی به ارث می‌رسد، مگر در موارد خاص که حقوق غیرمالی نیز می‌تواند موضوع ارث قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها


-         آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1406 ق) حاشیه بر مکاسب، تهران: انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.
-         اصفهانی، محمدحسین. (1419 ق) حاشیة کتاب المکاسب، قم: چاپ عباس محمدآل سباع قطیفی.
-         آل بحر العلوم، سید محمد. (1403 ق) بلغة الفقیه، تهران: مکتبه الصادق، چاپ چهارم.
-         احمد، یاسین. (1407 ق) المیراث فی الشریعة الاسلامیة، بیروت: مؤسسه الرسالة، چاپ سوم.
-         امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         امام خمینی، سید روح‌الله. (1379) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         امامی، حسن. (1353) حقوق مدنی، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامی، چاپ پنجم.
-         انصاری، مرتضی. (1370 ق) مکاسب، قم: دارالحکمه، چاپ چهارم.
-         جعفری لنگرودی، محمدجعفر.(1370) وصیت، ارث، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
-         جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1363) ارث، تهران: انتشارات گنج دانش، جلد 1.
-         حسینی روحانی، محمدصادق.(1414 ق) فقه الصادق الجزء السابع العشر، قم: مؤسسه دار الکتاب، چاپ سوم، جلد 17.
-         خوانساری، جمال‌الدین محمد بن حسین.(1369) التعلیقات علی شرح اللمعه، قم: زاهدی.
-         خویی، ابوالقاسم. (بی‌تا) مصباح الفقاهه، قم: مطبعه سید الشهداء، چاپ دوم.
-         سنهوری، عبدالرزاق احمد. (1986) الوسیط فی شرح القانون المدنی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-         شهید اول، محمد بن مکی. (1372) القواعد و الفوائد، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، چاپ اول.
-         شهیدی، مهدی. (1376) ارث، تهران: انتشارات سمت.
-         طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (بی‌تا) حاشیه بر مکاسب، قم: مکتبه الشمس، جلد 1.
-         عمید، موسی. (1342 ق) ارث در حقوق مدنی ایران، به اهتمام عباس فریده، قم: چاپخانه پیروز.
-         کاتوزیان، ناصر. (1391) دوره مقدماتی حقوق مدنی، درسهایی از: شفعه، وصیت و ارث، تهران: نشر میزان.
-         محمدی، ابوالحسن. (1371) مقاله ارث خیار، تحولات حقوق خصوصی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         مدنی، سید جلال‌الدین. (1370) مبانی و کلیات علم حقوق، تهران: نشر همراه، چاپ اول.
-         موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم. (1413ق) فقه الحدود و التعزیرات، قم: انتشارات کتابخانه امیرالمؤمنین، چاپ اول.
-         موسوی بجنوردی، میرزاحسن. (1419ق) القواعد الفقهیه، قم: الهادی، چاپ اول.
-         نجفی خوانساری، شیخ موسی. (1373ق) منیة الطالب فی شرح المکاسب، تقریرات میرزا حسن نائینی، چاپخانه حیدری.
-        نجفی، محمدحسن‌ بن باقر. (1981) جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: چاپ علی آخوندی.