«رهبری دینی» در نهضت و در نظام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده: رهبری دینی را از مصادیق رهبران کاریزماتیک دانسته‌اند؛‌ اگر در موقعیتِ نهضتی قرار بگیرد. تداوم و پایایی آن البته محل تردید است؛ خصوصاً وقتی که کار به جانشین و به تغییرِ موقعیت برسد. این جوهرِ نظریة کلاسیکِ ماکس وبر در باب کاریزماست. تجربة انقلاب اسلامی و به تبع آن، برپایی جمهوری اسلامی در ایران،‌ این نظریه را با چند نقض و چالش جدی مواجه ساخته و ضرورت برخی تجدیدنظرهای مبنایی را پیش کشیده است؛‌ ازجمله دربارة «ناپایداری مناسبات کاریزماتیک». مقالة‌ حاضر نشان داده است که این مناسبات به‌رغم واقع شدن در مرحلة «نظام» و وقوع پدیدة «جانشینی»،‌ همچنان برقرار است و این نیز به مدد عنصر عقیدتی- ایمانی مشترک در هر دو موقعیت است.


 

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    • بشیریه‌، حسین‌. (1381) دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران (دورة‌ جمهوری اسلامی)، تهران: نگاه معاصر.
    • بیانات آیت الله خامنه‌ای. (24/مهر/1390)
    • حاضری، علی‌محمد. (1377) «ارزیابی نظریة کاریزما در تطبیق با واقعیت انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامة‌ مدرس علوم انسانی، شماره. 8، صص 21-36.
    • حجاریان، سعید. (بهار 1373) «نگاهی به مسئلۀ مشروعیت»، فصلنامۀ راهبرد، شماره3.
    • ــــــــــــــــــ . (1377) «بررسی نظریه‌های رهبری انقلابی با تکیه بر رهبری امام خمینی» پژوهشنامۀ متین، شماره1، صص443-454.
    • ــــــــــــــــــ . (1380) عرفی ‌شدن‌ِ دین‌ در سپهر سیاست: از شاهد قدسی‌ تا شاهد بازاری، تهران: طرح‌ نو.
    • حسینی، حسین و حسین بشیریه. (زمستان 1378)«فرهنگ شیعی و کاریزما در انقلاب اسلامی ایران ( 1357-1356)»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، شماره13.
    • دوورژه، موریس. (1358)جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران: نشر جاویدان.
    • شجاعی‌زند، علی‌رضا. (1376) مشروعیت‌ دینی‌ دولت‌ و اقتدار سیاسی‌ دین، تهران: نشر تبیان‌.
    • ــــــــــــــــــ . (1388) جامعه‌شناسی دین، تهران: نشرنی.
    • ــــــــــــــــــ . (1389) «خاتمة انقلاب»، پژوهشنامة متین، سال 12، شماره 49، صص 39-55.
    • ــــــــــــــــــ . (الف1394) دین در زمانه و زمینة‌ مدرن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • ــــــــــــــــــ . (ب1394) «رویارویی اسلام و لیبرالیسم در روآوری به دموکراسی»، فصلنامة راهبرد، سال 24، شماره 77، صص 243-274.
    • شیمل‌، آن‌ ماری‌. (1376) درآمدی‌ بر اسلام‌، ترجمة‌ عبدالرحیم‌ گواهی، تهران:‌ دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامی.
    • صالح‌پور، جهانگیر. (1378) «امام‌خمینی فقیه دوران‌گذار: از فقه جواهری تا فقه‌المصلحه» ماهنامة کیان، شماره 46، صص26-37.
    • فروند، ژولین‌. (1362) جامعه‌شناسی‌ ماکس‌ وبر، ترجمة‌ عبدالحسین‌ نیک‌گهر، تهران: نشر نیکان‌.
    • فوکو، میشل‌. (1377) ایرانی‌ها چه‌ رؤیایی‌ در سر دارند؟، ترجمة‌ حسین‌ معصومی‌همدانی‌، تهران: نشر هرمس‌.
    • کالینیکوس آلکس. (۱۳۸۵) درآمدی تاریخی بر نظریة اجتماعی، ترجمه اکبر معصوم‌بیگی، تهران: نشرآگه.
    • وبر، ماکس و دیگران. (1379) عقلانیت و آزادی: مقالاتی از ماکس وبر، ترجمه یدالله موقن و احمد تدین، تهران: نشر کتاب هرمس، چاپ اول.
    • وبر، ماکس‌. (1371) اخلاق‌ پروتستان‌ و روح‌ سرمایه‌داری‌، ترجمة‌ عبدالمعبود انصاری، تهران: انتشارات سمت‌.
    • ــــــــــــــــــ . (1374) اقتصاد و جامعه‌، ترجمة‌ عباس‌ منوچهری‌ و دیگران‌، تهران: نشر مولی‌.

     - Dabashi, Hamid. (1989) Authority in Islam, from the Rise of Mohammad to the Establishment of the Umayyads, USA: New Bruswik. Transaction Publishers.
    - Kalberg, Stephen. (1980) “Max Weber’s Types of Rationality: Cornerstones for the Analysis of Rationalization Processes in History”, The American Journal of Sociology, (Vol. 85 No. 5) (pp: 1145-1179). 
    - Weber, Max. (1904 org.1958) The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, Trans. T. Parsons. New York: Scribner.
    -ــــــــــــــــــ .k (1970) “Politics as vocation”, in H. H. Gerth and C. W. Mills (eds.) From Max Weber. London: Routledge & Kegan Paul. (pp:77-78).
    -ــــــــــــــــــ .k (1922 org.1978) Economy & Society, Edited by G. Roth & C. Wittich, Berkeley: university of California press.