مسئولیت کیفری ناشی از ترک درمان منتهی به مرگ با نگاهی بر دیدگاه امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشآموخته دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و فلسفه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

به تأیید پزشکی قانونی و نهادهای قضایی، در بسیاری از قتل‌های صورت گرفته، مرگ مجروح  بلافاصله پس از ایراد جراحت محقق نمی‌شود؛ بلکه فاصله زمانی میان ایراد جراحت و تحقق قتل منجر به سرایت جراحت اولیه به جان و نهایتاً با مرگ مجروح همراه می‌گردد. عامل مهمی که باعث می‌شود جراحت اولیه به‌تدریج به نفس سرایت نماید، عدم اقدام نسبت  به درمان جرح ابتدایی است که حسب مورد می‌تواند این ترک درمان از طرف خود مجروح یا جارح یا شخص ثالث صورت گرفته باشد. امام خمینی همسو با بسیاری از فقها به‌طور مطلق مسئولیت مرگ حاصله را متوجه جارح اولیه دانسته و قتل صورت گرفته را حسب مورد عمد یا شبه عمد می‌دانند. پژوهش پیش رو با روش توصیفی - تحلیلی و با بررسی عدم اقدام به درمان از سوی مجروح، جانی و پزشک درصدد بررسی مسئولیت افراد مذکور هنگام منجر شدن جراحت به قتل نفس است. به نظر می‌رسد صرف ایراد جراحت مرتکب اولیه بر قربانی را بدون توجه به سایر عوامل دخیل در تحقق مرگ مجنیٌ علیه، خصوصاً عدم جلوگیری از سرایت جراحت به نفس، نمی‌توان علت تامه مرگ دانست و به‌تبع آن نمی‌توان مسئولیت مرگ مجروح را به‌طور کامل بر جارح تحمیل کرد.  

کلیدواژه‌ها


-       امام خمینی، سیدروح اﷲ. (1421 ق) تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-       حاجی ده آبادی، احمد. (بهار 1391) «ترک فعل به‌مثابه عمل کشنده»، تحقیقات حقوقی، شماره 57، صص 314- 273.
-       حسینی عاملی، سیدمحمد جواد. (1419 ق) مفتاح الکرامة فی شرح قواعدالعلامة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
-       حسینی مراغی، میرعبدالفتاح. (1417 ق) العناوین الفقهیه، قم: مؤسسةالنشرالإسلامی، چاپ اول.
-       خوانساری، احمد. (1355) جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع، تهران: مکتبةالصدوق، چاپ دوم.
-       خویی، سید ابوالقاسم. (1396 ق) مبانی تکملةالمنهاج، تهران: انتشارات لطفی.
-       روحانی، سید محمدصادق. (1414 ق) فقه الصادق (علیهالسلام)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
-       ساریخانی، عادل، اسماعیل آقابابایی بنی. (تابستان و پاییز 1390) «ترک فعل منجر به سلب حیات توسط پزشک» فقه پزشکی، شماره 7 و 8، صص 100-73.
-       شهید اول، محمد بن جمال‌الدین مکی عاملی. (1410 ق)اللمعة الدمشقیه، قم: انتشارات دارالفکر، چاپ اول.
-       شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی. (1410 ق) الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم: انتشارات داوری، چاپ اول.
-       شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی. (1413 ق) مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الأسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه، چاپ اول
-       شیخ طوسی، محمدبن حسن. (1387 ق) المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران: المکتبه المرتضویه.
-       علامه حلی، ابومنصورحسن بن یوسف بن مطهر. (1413 ق) قواعدالأحکام، قم: مؤسسةالنشرالإسلامی، چاپ اول.
-       فاضل لنکرانی، محمد. (بی‌تا) جامع المسائل، قم: انتشارات امیر قلم، چاپ یازدهم.
-       فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن حسن بن محمد اصفهانی. (1405 ق) کشف اللثام عن قواعد الاحکام، قم: انتشارات مکتبه آیت اﷲ العظمی المرعشی النجفی.
-       کاشانی، ابوبکر بن مسعود. (1409 ق) بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، پاکستان: انتشارات المکتبه الحبیبیه، چاپ اول.
-       محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن. (1409 ق) شرایع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، تهران: انتشارات استقلال، چاپ دوم.
-       محقق کرکی، علی بن حسین. (1410 ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: انتشارات مؤسسةآل البیت (علیهم‌السلام) لإحیاءالتراث، چاپ اول.
-       مقدس اردبیلی، مولی احمد بن محمد. (بی‌تا) مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: مؤسسةالنشرالإسلامی.
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1411 ق) القواعدالفقهیه، قم: انتشارات مدرسةالإمام أمیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، چاپ سوم.
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1427 ق) استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسةالإمام أمیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، چاپ دوم.
-       موسوی بجنوردی، میرزا حسن. (1377) القواعدالفقهیه، قم: انتشارات الهادی، چاپ اول.
-       میر محمدصادقی، حسین. (1389) جرایم علیه اشخاص، تهران: نشر میزان، چاپ پنجم.
-       نجفی، محمدحسن. (1367) جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، قم: انتشارات دارالکتب الإسلامیه، چاپ سوم.
-       نرمافزار گنجینه استفتائات قضایی. (1390) قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی قضا، نسخه دوم.