مراجعه به قاضی جـور با توجه به فتوای امام خمینی(س) در تحریرالوسیله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتۀ فلسفۀ حقوق، دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام، قم، ایران.

2 دانشیار گروه حقوق، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.

چکیده

 جور و ظلم در قضاوت به معنای صدور احکام نابجا درنتیجۀ سهل‌انگاری‌ها یا تعمدهای ویرانگر است و قاضی جائر کسی است که در محکمه و در میانۀ پرالتهاب صدور حکم می‌لغزد. در این رخداد مؤلفه‌ها و عناصر متعددی دخیل هستند؛ یکی از این موارد فقدان قدرت اجتهاد و استنباط در کنار سایر شروط فتوا و قضاوت است. هرچند نمی‌توان از نقش حکومت و نظام گمارندۀ قاضی نیز چشم پوشید؛ زیرا هیبت و قدرت حاکم بر قاضی در چنین نظامی، سرانجام همۀ دادرسی‌هایش را جائرانه می‌کند؛ حتی اگر مجتهد باشد. البته ماهیت جور مختصِ حکومت جائران نیست، بلکه حتی ممکن است در حکومت حق هم اتفاق افتد.
مقالۀ حاضر مطابق با فتوای امام خمینی در تحریرالوسیله است که قضاوت را شأن فقیه جامع الشرایطی می‌دانند که بهره‌مند از قوۀ استنباط و صاحب‌نظر در مسائل فرعی اسلام باشد (امام خمینی الف 1385 ج2: 432)، پس از بررسی موضوع‌شناسانۀ مسئله، از منظر تکلیفی به جواز یا عدم جواز مراجعه پرداخته است‌. بدین منظور در متن پیش رو، مراجعه به قاضی جور بررسی شده است و بر اساس ترتیبِ گام‌به‌گام - از مراجعه به او تا همنشینی با وی و در آخر عمل به احکام صادره‌اش - هر سه محکوم به حرمت شناخته شده‌اند. 

کلیدواژه‌ها


-        ابن اثیر، مبارک بن محمد. (بی‌تا) النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم: اسماعیلیان، چاپ اول.
-        ابن ادریس حلی، محمد. (1410ق) السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
-         ابن منظور، جمال‌الدین. (1414ق) لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر، چاپ سوم.
-        امام خمینی، سیدروح الله. (1379) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-        امام خمینی، سیدروح الله. (الف 1385) ترجمة تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-        امام خمینی، سیدروح الله. (ب1385) صحیفه امام(دوره 22جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-        امام خمینی، سیدروح الله. (1422ق) العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-        امام خمینی، سیدروح الله.. (1418ق) الاجتهاد و التقلید، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-        انصاری شوشتری، مرتضی. (1415ق) القضا و الشهادات، قم: کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول.
-        انصاری شوشتری، مرتضی.  (1414ق) رسائل فقهیة، قم: کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول.
-        تبریزی، میرزا جواد. (بی‌تا) أسس القضا و الشهادات، قم: دفتر مؤلف، چاپ اول.
-         جوهری، اسماعیل. (1410ق) الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین، چاپ اول.
-        حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق) تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
-         حلبی، تقی‌الدین ابوالصلاح. (1403ق) الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانة عمومی امام امیرالمؤمنین(ع)، چاپ اول.
-         صاحب بن ‌عباد، اسماعیل. (1414ق) المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب، چاپ اول.
-        طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1419ق) العروة الوثقی (محشّی)، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزة قم، چاپ اول.
-        طباطبایی، سید محمدحسین. (1417ق) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
-         طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1372) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
-        عراقی، ضیاءالدین. (1421ق) کتاب القضاء، تقریرات نجم آبادی، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع)، چاپ اول.
-        فاضل لنکرانی، محمد. (1420ق) تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله/ القضا و الشهادات، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، چاپ اول.
-        فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق) کتاب العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
-        مؤمن قمی، محمد. (1380) مبانی تحریرالوسیله القضا و الشهادات، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         محقق حلی، نجم‌الدین جعفر. (1408ق) شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: نشر اسماعیلیان، چاپ دوم.
-        نجفی، محمدحسن. (بی‌تا) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
-         همدانی، میرزا حسین‌قلی. (1409ق) القضاء الاسلامی للشیخ الانصاری، بیروت: المؤسسة الاسلامیة للنشر.