تبیین امام خمینی(س) از تکامل نفس گنهکاران بر مبنای حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

بر اساس مبانی فلسفی صدرایی در فرآیند استکمال نفس به دلیل حرکت جوهری همه انسان‌ها مسیر تکامل را طی می‌نمایند، درحالی‌که مطابق آیات قرآن کریم همۀ انسان‌ها نمی توانند سیر تکامل را طی نموده و به کمال برسند و درنتیجه به دلیل گنه‌کار بودن پس از مرگ نه‌تنها به سعادت و کمال مطلوب نمی‌رسند بلکه از مقام انسانیت سقوط می کنند و با وجود طی نمودن سیر تکاملی دچار تنزل می گردند و از نعمات الهی محروم می‌شوند. لذا سخن فلاسفه متعالیه با تناقضاتی مواجه می‌شود که پاسخ آن را در تبیین امام خمینی می‌یابیم.
ایشان بر اساس حکمت متعالیه با تفکیک مسئله تجرد از سعادت و شقاوت، انسان را موجودی مختار می‌داند که سعادت و شقاوت خود را آزادانه انتخاب می‌کند، ولی مسئله تجرد طی یک جریان غیر اختیاری است. لذا دو نوع تکامل برای انسان وجود دارد که تکامل از نوع تجرد شامل گنه‌کاران نیز می‌شود.
به لحاظ نظری، انسان مانند سایر موجودات این جهان دارای حرکت جوهری است و به‌هرحال همه مراحل تجرد را طی می‌کند، با این تفاوت که انسان با آگاهی و انتخاب خود می تواند در این سیر تکاملی به کسب فضایل بپردازد و یا غفلت نموده و دچار خسران گردد.

کلیدواژه‌ها


اردبیلی، سید عبدالغنی. (1392) تقریرات فلسفه امام خمینی،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ چهارم.
امام خمینی، سید روح‌الله .(1376) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
امام خمینی، سید روح‌الله . (1378) صحیفه امام (دوره 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ اول.
امام خمینی، سید روح‌الله . (1381) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
امام خمینی، سید روح‌الله . (1387) جهاد اکبر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ شانزدهم.
امام خمینی، سید روح‌الله . (1382) معاد از دیدگاه امام خمینی(س)، تدوین فروغ السادات رحیم‌پور، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ هفتم.
دشتبان، نیره. (1386) آرای عرفانی حکیم آیتاللهالعظمی میرزا محمدعلی شاهآبادی در آثار امام خمینی)، تهران: پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی.
سبزوارى، ملا هادی. ‏(1360) التعلیقات على الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلالالدین آشتیانى‏، مشهد: المرکز الجامعى للنشر، چاپ دوم.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1354) المبدأ و المعاد، تصحیح جلالالدین آشتیانى‏،تهران: انجمن حکمت و فلسفه.‏
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (ب1360) اسرار الآیات، تصحیح محمد خواجوى‏، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم . (ب1360) الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سید جلالالدین آشتیانى‏، مشهد: المرکز الجامعى للنشر، چاپ دوم‏.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم . (1361) العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنى، تهران: مولى.‏
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم .(الف1363) رساله المشاعر، به اهتمام هانرى کربن، تهران: طهورى‏، چاپ دوم.‏
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (ب 1363) مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوى‏، تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى.‏
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1381) کسر اصنام الجاهلیه، مقدمه و تصحیح و تعلیق محسن جهانگیرى، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1379) ‏الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، قم: انتشارات مصطفوی‏.