بررسی فقهی و حقوقی مبانی انفساخ عقود جایز در حقوق ایران و مصر با رویکردی بر اندیشه امام خمینی (س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکترای حقوق خصوصی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، آذربایجان شرقی، ایران.

2 استاد گروه حقوق ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، آذربایجان شرقی، ایران

چکیده

عقود جایز بر اثر حوادثی مثل فوت و حجر یکی از طرفین عقد، منفسخ می‌شود؛ یکی از موضوعات مهم در عقود جایز، مبنای انفساخ این عقود در اثر عوامل مزبور است که در خصوص آن میان فقهای امامیه و حقوقدانان اختلاف‌نظر وجود دارد به‌طوری‌که برخی از فقها و حقوقدانان انفساخ عقود جایز را نتیجه جایز بودن عقد و برخی مبانی دیگری را مطرح کرده­اند. در این پژوهش ضمن بررسی دیدگاه فقهای امامیه و حقوقدانان در مورد مبنای انفساخ عقود جایز، موضوع از دیدگاه امام خمینی نیز موردبررسی قرارگرفته است. برخلاف حقوق ایران، در حقوق مصر به این موضوع چندان پرداخته نشده است؛ ولی با توجه به موارد انفساخ برخی از عقود جایز ازجمله عقد عاریه می‌توان گفت که در حقوق این کشور، اغلب اراده طرفین قرارداد به‌عنوان مبنای انفساخ در نظر گرفته‌شده است.

کلیدواژه‌ها


 
- آل کاشف الغطا، محمدحسین. (1359 ق) تحریر المجله، عراق، نجف اشرف: مکتب المرتضویه.
- امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
- انصاری، مرتضی. (1275 ق) المکاسب، تبریز: چاپ سنگی.
- برادران، دلاور.(1391) «لزوم و جواز عقود از دیدگاه وصف حقی یا حکمی»، مجله تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره 58.
- بهرامی، بهرام.(1394) وکالت، تهران: انتشارات نگاه بینه، چاپ اول.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1376) ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ هشتم.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1380) حقوق اموال، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ پنجم.
- حائری، محمدحسن؛ احسان علی‌اکبری بابوکانی. (پاییز و زمستان 1389) «عقد باطل (فاسد) در فقه امامیه و عامه، حقوق ایران و مصر»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره دوم، شماره پیاپی 32.
- حسینی مراغی، میر فتاح. (1417 ق) عناوین، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حمیتی واقف، احمدعلی. (1388) اصول قراردادها و ایقاع ها، تهران: انتشارات دانش نگار، چاپ اول.
- حیاتی، علی عباس. (1392) قواعد عمومی قراردادها، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول.
- خسروی، حامد، بیژن حاجی عزیزی و قدرت الله نیازی. (1395) «ماهیت رجوع و تمایز آن از مفاهیم مشابه»، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان، دوره 8، شماره 15.
-رضوی، محمد. (1398) نظریه عمومی انفساخ در قراردادها، تهران: انتشارات مجد، چاپ اول.
- رستم باز البنانی، سلیم. (1923) شرح مجله الاحکام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- رودیجانی، محمد مجتبی.(1390) عقود معین اذنی و وثیقهای (حقوق مدنی 7)، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل، چاپ اول.
- ره پیک، حسن. (1385) حقوق قراردادها، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ اول.
- زبیدی حسینی، محمد بن محمد بن عبدالرزاق. (2008) تاج العروس من جواهر القاموس، کویت: الطبعة الکویتیة.
-سنهوری، عبدالرزاق. (1998) مصادر الحق فی الفقه الاسلامی، لبنان، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، چاپ سوم.
- سنهوری، عبدالرزاق. (2000) الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، لبنان، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، چاپ سوم.
- سنهوری، عبدالرزاق. (2009) الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید (الاوصاف- الحواله- الانقضاء)، لبنان، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، چاپ دوم.
- شهبازی، محمدحسین. (1393) مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول.
– شهید ثانی، زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی. (1414 ق) مسالک الافهام، قم: مؤسسه معارف الاسلامی، چاپ اول.
- شهیدی، مهدی. (1380) تشکیل قرارداد و تعهدات، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ اول.
- شهیدی، مهدی. (1383) سقوط تعهدات، تهران: انتشارات مجد، چاپ ششم.
- شیروی، عبدالحسین. (1396) حقوق قراردادها، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
- صفایی، سید حسین (1392) قواعد عمومی قراردادها، تهران: انتشارات میزان، چاپ پانزدهم.
- صفایی، سید حسین و محسن پور عبدالله.(1392) «آثار حقوقی ادعای مالکیت شخص ثالث نسبت به مبیع در حقوق ایران، انگلیس و مصر»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 81.
- طباطبائی کربلائی، علی بن محمدعلی.(1368) الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 3 جلدی.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر.(1410ق)تذکرة الفقها، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث.
- علی‌آبادی، علی.(1381) ایجاد و سقوط تعهدات ناشی از عقد در حقوق اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
- قاسم‌زاده، مرتضی. (1390) حقوق مدنی (مختصر قراردادها و تعهدات)، تهران: نشر دادگستر، چاپ چهارم.
- قنواتی، جلیل و مهدی کاظم‌زاده. (بهار 1396) «بررسی تطبیقی مبانی انفساخ قراردادها در نظام حقوقی ایران و انگلستان»، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، دوره 10، شماره 35.
- قنواتی، جلیل و همکاران. (1379) حقوق قراردادها در فقه امامیه، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
- کاتوزیان، ناصر.(دی‌ماه 1369) «مبنای حقوقی انفساخ عقد جایز در اثر مرگ و حجر یکی از دو طرف»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 25.
- کاتوزیان، ناصر.(1376) وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: انتشارات ققنوس، چاپ سوم.
- کاتوزیان، ناصر.(1378) عقود معین (عقود اذنی- وثیقههای دین)، تهران: انتشارات دادگستر.
- کاتوزیان، ناصر. (1379) قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چاپ پنجم.
- کاتوزیان، ناصر. (1380) قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چاپ سوم.
- کاسانی، ابن مسعود. (1406 ق) بدایع الصنایف فی الترتیب الشرایع، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن.(1374) شرائع الاسلام، مترجم ابوالقاسم ابی یزدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- محقق داماد، سید مصطفی.(1384) قواعد فقه بخش مدنی، تهران: انتشارات سمت.
- محقق کرکی، علی بن حسین(1414 ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، 40 جلدی.
- مرغینانی، علی بن ابی بکر.( بی‌تا) الهدایه: شرح بدایة المبتدی، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
- مروارید، علی‌اصغر .(1410 ق) سلسلة الینابیع الفقهیه، لبنان، بیروت: الدار الاسلامیه، چاپ دوم.
- مغنیه، محمدجواد.(1402ق) فقه الامام جعفر الصادق (ع)، قم: انتشارات انصاریان، چاپ دوم.
- نجفی، محمدحسن(1394 ق) جواهر الکلام، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم.
- نقیب شهربابکی، آسیه و رضا آقا عباسی. (بهار 1396) «مبانی نظری انفساخ عقود جایز»، مجله مطالعات علوم سیاسی (حقوق و فقه)، دوره 3، شماره اول.
- نوری، محمدعلی. (1392) ترجمه قانون مدنی مصر، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم.