تعیین حدود شرعی کاربری بانک های اسپرم بر مبنای اندیشه های فقهی امام خمینی (س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

امکان تأسیس بانک اسپرم در کشورهای اسلامی، همسو با کشورهای غیرمسلمان و مشخص سازی حدود کاربری آن، از مسائل نوپیدای فقه پزشکی محسوب می گردد. تحقیق حاضر با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و مراجعه به ابزار کتابخانه ای، ثابت می کند که بر اساس موازین فقه امامیه و در برخی موارد، مطابق مبانی فقهی و اصولی امام خمینی، تأسیس بانک اسپرم، اشکال شرعی ندارد؛ اما حدود کارکرد آن صرفاً می بایست در منجمدسازی اسپرم و استفاده از آن برای «امور تحقیقاتی» و «تلقیح با تخمک زوجۀ صاحب اسپرم، در زمان بقای زوجیت و حیات وی» منحصر گردد؛ بنابراین، دریافت اسپرم از یک فرد و ذخیرۀ انجمادی آن جهت اهدا یا هرگونه واگذاری به غیر زوجه برای تلقیح با تخمک او و همچنین، واگذاری اسپرم به همسر صاحب اسپرم پس از فوت او، جایز نیست چراکه با فوت یکی از زوجین، رابطۀ «زوجیت» منقضی شده و تنها، رابطۀ «محرمیت»، پابرجا می ماند. بیع منی و اسپرم به بانک اسپرم جهت انجام امور آزمایشی و تحقیقاتی، به دلیل وجود منفعت عقلایی در این نوع استفاده نیز جایز است مشروط به اینکه دریافت آن در شرایط غیر اضطراری، از طریق انزال الکتریکی یا با استفاده از ویبراتور یا استمناء نباشد.

کلیدواژه‌ها


- آملى، میرزا محمدتقی. (1380 ق) مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، تهران: مؤلف. - ابن غضائرى، ابوالحسن احمد. (بی تا) رجال ابن الغضائری، قم: بی نا. - ابن ادریس حلی، محمد. (1410 ق) السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - ابن فهدحلى، جمالالدین احمد. (1407 ق) المهذب البارع، قم: انتشارات اسلامى. - ابوالحسنی، فرید و دیگران. (1394) تکنیک های کمک باروری، تهران: پژوهشگاه ابن سینا. - اجتهادى، محمدعلى. (1400 ق) نهایة المأمول فی شرح کفایة الأصول، قم: دارالنشر. - امام خمینی، سیدروح الله. (1415 ق) المکاسب المحرمة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى. - امام خمینی، سیدروح الله. (الف 1421 ق) کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول، 4 جلدی. - امام خمینی، سیدروح الله. (ب 1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى. - امام خمینی، سیدروح الله. (1422 ق) استفتاءات، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - امام خمینی، سیدروح الله. (1424 ق) توضیح المسائل (محشّى)، محقق و مصحح: سیدمحمدحسین بنی هاشمی، قم: دفتر انتشارات اسلامى. چاپ هشتم. - امام خمینی، سیدروح الله. (1379) تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)، چاپ اول. - امامى خوانسارى، محمد. (بی تا) الحاشیة الثانیة على المکاسب، بی جا: بی نا. - ایروانى، على بن عبدالحسین. (1406 ق) حاشیة المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. - بحرانى، یوسف بن احمد. (1405 ق) الحدائق الناضرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - تبریزى، جواد بن على. (1427 ق) صراط النجاة، قم: دار الصدیقة الشهیدة. - تبریزى، جواد بن على. (بی تا) استفتاءات جدید، قم: دفتر معظمله. - تقوی اشتهاردی، حسین.(1418 ق) تنقیح الأصول (تقریرات ابحاث امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول. - تنکابنى، محمد.(1385 ق) إیضاح الفرائد، تهران: المطبعة الاسلامیة. - حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق) وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت (ع). - خمینى، سید مصطفی. (بی تا) مستند تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى. - خوانسارى، سید احمد. (1405 ق) جامع المدارک، قم: اسماعیلیان. - خویى، سید ابوالقاسم. (1418 ق) موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسۀ إحیاء آثار الخوئی. - راغب اصفهانی، حسین. (1412 ق) مفردات ألفاظ القرآن، لبنان: دار العلم. - سلسبیلی، ناصر و سید امیر محسن ضیائی. (۱۳۸۳) «تأثیر تحریک الکتریکی انزال روی کمیت و کیفیت مایع منی و اسپرم مردان ضایعه نخاعی در مقایسه با مردان سالم»، مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، شماره ۶۲. - سلیمان، امین، احمد مرتاضی و محمدعلی راغبی. (1398) «پژوهشی در ملاک تأثیر جهت نامشروع: تصریح یا احراز؟! (واکاوی مبانی فقهی ماده 217 قانون مدنی)»، مجله آموزه های فقه مدنی دانشگاه رضوی، شماره 20. - سیورى، فاضل مقداد (1403 ق) نضد القواعد الفقهیة، قم: انتشارات کتابخانه مرعشى. - شبیرى زنجانى، سید موسی. (1419 ق) کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راىپرداز. - شهید اول، محمدبن مکى. (1419 ق) ذکرى الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام. - شهید ثانی، زین الدین بن علی جبعی عاملى. (1402 ق) روض الجنان، قم: تبلیغات اسلامى. - شهید ثانی، زین الدین بن علی جبعی عاملى. (1410 ق) الروضة البهیة، قم: داورى. - شیخ انصاری، مرتضى. (1425 ق) مناسک حج (محشّى)، قم: مجمع الفکر الإسلامی. - شیخ انصاری، مرتضى. (1415 ق) کتاب المکاسب، قم: کنگره شیخ انصارى. - شیخ طوسى، ابوجعفر محمد. (الف 1407 ق) الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - شیخ طوسى، ابوجعفر محمد. (ب 1407 ق) تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة. - شیخ طوسى، ابوجعفر محمد. (1417 ق) العُدة فی أصول الفقه، قم: علاقه بندیان. - شیخ طوسى، ابوجعفر محمد. (بیتا) الفهرست، نجف اشرف: المکتبة الرضویة. - صافى گلپایگانى، لطفالله. (1417 ق) جامع الأحکام، قم: انتشارات حضرت معصومه(س). - طباطبایى حائرى، سید علی. (1418 ق) ریاض المسائل، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام. - طباطبایى قمی، سید تقی. (1413 ق) عمدة المطالب، قم: کتابفروشی محلاتى. - طباطبایى قمی، سید تقی. (1426 ق) مبانی منهاج الصالحین، قم: قلم الشرق. - طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید.(1427ق) مسائل معاصرة فی فقه القضاء، نجف اشرف: دار الهلال. - علامه حلی، حسن بن یوسف. (1381 ق) خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، نجف اشرف: المطبعة الحیدریة. - علامه حلی، حسن بن یوسف. (1412 ق) منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة. - علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413 ق) مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - فاضل لنکرانی، محمدجواد. (1429 ق) موسوعة أحکامالأطفال و أدلتها (تعلیقات)، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع). - فاضل لنکرانی، محمد (1427 ق) تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة-المکاسب المحرمة، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع). - فاضل هندی، محمد. (1416 ق) کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - فخرالمحققین حلی، محمد. (1387 ق) إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: اسماعیلیان. - کیل، بروکس. (1384) روشهای نوین کمک باروری، با ترجمه سهیلا عارفی، تهران: پژوهشگاه ابنسینا. - کشی، ابو عمرو محمد.(1490 ق) رجال الکشی، مشهد: دانشگاه مشهد. - کلینى، محمد بن یعقوب. (1407 ق) الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة. - لارى، سید عبدالحسین.(1418 ق) التعلیقة على المکاسب، قم: المعارف الإسلامیة. - مجلسى اول، محمدتقى.(1406 ق) روضة المتقین، قم: کوشانبور. - مجلسى دوم، محمدباقر. (1404 ق) مرآةالعقول، تهران: دارالکتب الإسلامیة. - مجلسى دوم، محمدباقر. (1406 ق) ملاذ الأخیار، قم: کتابخانه مرعشی. - محقق حلی، نجم الدین جعفر. (1408 ق) شرائع الإسلام، قم: مؤسسه اسماعیلیان. - محقق حلی، نجم الدین جعفر. (1407 ق) المعتبر فی شرح المختصر، قم: مؤسسه سیدالشهداء علیه السلام. - محقق داماد، سید مصطفی. (1406 ق) قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. - محقق کرکى، على (1414 ق) جامع المقاصد، قم: مؤسسه آل البیت علیهمالسلام. - مرتضوی لنگرودی، محمدحسن. (1418 ق) جواهر الأصول (تقریرات ابحاث امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى. - مغنیه، محمدجواد. (1421 ق) فقه الإمام الصادق علیهالسلام، قم: مؤسسه انصاریان. - مقدس اردبیلى، احمد. (1403 ق) مجمع الفائدة و البرهان، قم: انتشارات اسلامى. - مکارم شیرازى، ناصر. (1426 ق) أنوارالفقاهة-کتاب التجارة، قم: مدرسه امام على بن ابیطالب (ع). - مکارم شیرازى، ناصر. (الف 1427 ق) استفتاءات جدید، قم: مدرسه امام على بن ابیطالب (ع). - مکارم شیرازى، ناصر. (ب 1427 ق) الفتاوى الجدیدة، قم: مدرسه امام على بن ابیطالب (ع). - مکارم شیرازى، ناصر. (1424 ق) کتاب النکاح، قم: مدرسه امام على بن ابیطالب (ع). - موسوی بجنوردى، سید حسن.(1380) منتهى الأصول، تهران: مؤسسه عروج. - موسوی بجنوردى، سید حسن. (1419 ق) القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی. - موسوی بجنوردى، سید محمد. (1401 ق) قواعد فقهیه، تهران: مؤسسه عروج. - موسوى عاملى، محمد. (1411 ق) نهایة المرام، قم: انتشارات اسلامى. - نجاشى، ابوالحسن احمد. (1407 ق) رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - نجفى، محمدحسن. (1415 ق) مجمعالرسائل، مشهد: مؤسسه صاحبالزمان (ع). - نجفى، محمدحسن. (1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - نراقى، مولى احمد بن محمدمهدى.(1425 ق) تذکرة الأحباب، قم: دفتر انتشارات اسلامى. - نراقى، مولی محمدمهدی بن ابىذر. (1422 ق) معتمدالشیعة فی أحکامالشریعة، قم: کنگره نراقى. - نوری همدانی، حسین. (1396) درس خارج فقه-موجبات الارث، قم: دفتر معظمله. - واردل، پیتر و کاهیل، دیوید. (2005) ناباروری (علل، تشخیص و درمان نازایی)، با ترجمه افسانه شایسته آذر، تهران: انتشارات ارجمند. - هاشمیشاهرودی، سید محمود. (1435 ق) الصراط (أجوبة الإستفتاءات)، قم: مرکز اهلالبیت (ع).