حجیّت شهرت فتوایی قدما با رویکردی به آرای امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران

2 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی و دانشجوی دکترای رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد یادگار امام، تهران،

چکیده

هر چند که با یک نگاه کلی شهرت به روایی، عملی و فتوایی تقسیم می‌شود ولی شهرت مورد بحث در این مقاله شهرت فتوایی بین قدما است. یعنی فتوایی که شهرت یافته اما مستندات آن معلوم نیست. حجیّت چنین شهرتی مورد پرسش است. بعضی از فقیهان همچون مرحوم خویی شهرت فتوایی را فی نفسه حجت نمی‌دانند و تنها ادلة موافقان حجیّت شهرت فتوایی را رد می‌کنند و با نفی اعتبار شهرت در موارد زیادی آرای متقدمین را به چالش کشیده و در مقابل، بزرگانی چون آیت الله بروجردی و امام خمینی و آیت الله بجنوردی شهرت فتوایی قدما را حجت می‌دانند. از نظر ایشان این گونه شهرت حاصل اصولی است که مستقیماً و بدون دگرگونی، از امام معصوم(ع) اخذ شده است و تنها قدما ناقل اصول متلقات بوده‌اند و به بسیاری از ادلة معتبر دسترسی داشته‌اند؛ اما بعضی ازآنها به دست ما نرسیده است و وجود مناط حجیّت اجماع در شهرت فتوایی،که همان کشف قطعی از قول معصوم(ع) است، مهم‌ترین دلیل بر حجیّت شهرت فتوایی قدماست.

کلیدواژه‌ها


-         آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1409ق) کفایة الاصول، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول.
-         امام خمینی، سید روح الله. (1415ق)انوار الهدایة فی تعلیقة علی الکفایة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
-         ــــــــــــــــــــــ .  ( 1385ق)الرسائل، با تعلیقات آقا مجتبی تهرانی، قم: انتشارات اسماعیلیان.
-         ــــــــــــــــــــــ .  (1421ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-         انصاری، مرتضی.(1407ق) فرائد الاصول، با تصحیح عبداله نورانی، قم: انتشارات اسلامی، چاپ اول. 
-         بخشایشی عقیقی، عبدالرحیم. (1376)فقهای نامدار شیعه، قم: نشر نوید اسلام، چاپ سوم.
-         بروجردی، حسین. (1415ق)نهایة الاصول، با تقریر حسینعلی منتظری، قم: نشر تفکر، چاپ اول.
-         ــــــــــــــــــــــ . ( 1412ق)الحاشیة فی الکفایة، با تقریر حجتی بروجردی، قم: انتشارات انصاریان، چاپ اول.
-         ــــــــــــــــــــــ . ( 1416ق)البدر الزاهر فی الصلاةالجمعة و المسافر، با تقریر حسینعلی منتظری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم.
-         ــــــــــــــــــــــ . ( 1417ق) التقریرات فی اصول الفقه، با تقریر شیخ علی پناه اشتهاردی، قم: انتشارات اسلامی، چاپ اول .
-         ــــــــــــــــــــــ . ( 1420 ق)نهایة التقریر، با تقریر محمد فاضل لنکرانی، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)‌. 
-         ــــــــــــــــــــــ . ( 1422ق)التقریرات، باتقریر لطف الله صافی گلپایگانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول .
-         تبریزی، ابوالقاسم. (بی تا) مبانی الاستنباط، مطبعة النجف.
-         تجلیل تبریزی، ابوطالب. ( آبان 1373) «روش اجتهادی فقها»، مجله نقد و نظر، قم: سال اول، شماره 1.
-         حائری، عبد الکریم. (1338ق) دررالفوائد، قم: چاپخانه مهر.
-         حرعاملی، محمدحسن. (1403ق) وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق، شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ پنجم.
-         خمینی، مصطفی. (1418ق) تحریرات فی الاصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         خوانساری، سید احمد. (1405ق)جامع المدارک، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
-         خویی، سید ابوالقاسم. (1413ق) معجم رجال الحدیث، بی‌جا: چاپ پنجم.
-         ربانی، محمدحسن. (پاییز 1379) «اصطلاح شناسی در کتاب های فقهی» مجله فقه ، شماره 26- 25.
-         سبحانی، جعفر. ( الف 1414ق)ارشاد العقول فی علم الاصول، به قلم محمد حسن عاملی، قم: انتشارات امام صادق(ع)‌، نشر مهر، چاپ اول.
-         ــــــــــــــــــــــ . (ب 1414ق)المحصول فی علم الاصول، به قلم محمود جلالی، قم: مؤسسة امام صادق(ع)، چاپ اول .
-         ــــــــــــــــــــــ . (1423ق) تهذیب الاصول، (تقریرات ابحاث الاستاذ الاعظم و العلامة الافخم آیة الله العظمی السید روح الله موسوی الامام خمینی) تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
-         سبزواری، عبدالاعلی. (1406ق)تهذیب الاصول، بیروت: دارالاسلامی، چاپ دوم .
-         سبزواری، محمد باقر. (1274)ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام)، چاپ دوم.
-         شهید اول، محمد بن جمال الدین مکی العاملی. (1419ق) الذکری فی احکام الشریعه، قم، ناشر مؤسسة آل البیت(ع)‌، چاپ اول.
-         شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1387ق)المبسوط فی فقه الامامیه، با تصحیح سید محمد تقی کشفی، تهران: مکتب مرتضوی، چاپ سوم.
-         صدر، سید محمد باقر. (1417ق) بحوث فی علم الاصول، با تقریر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ سوم.
-         عاملی غروی، جواد بن محمد. (1419ق)مفتاح الکرامة فی شرح القواعد علامه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-         عراقی، ضیاء الدین. (1417) نهایة الافکار، به قلم شیخ محمدتقی بروجردی، قم: انتشارات اسلامی، چاپ سوم.
-         علم الهدی، علی بن حسین. (1415ق)الإنتصار فی انفرادات الامامیه، قم: نشر اسلامی، چاپ اول.  
-         ــــــــــــــــــــــ . ( 1405ق)الرسائل، قم:  دار القرآن الکریم.
-         ــــــــــــــــــــــ . (1417ق) المسائل الناصریات، تهران: رابطة الثقایة و العلاقات الاسلامیه مؤسسه الهدی، چاپ اول.
-          فاضل لنکرانی، محمد. (1386)سیری کامل در اصول فقه، تهیه و تنظیم محمد دادستان، قم: فیضیه، چاپ دوم.      
-         ــــــــــــــــــــــ .  (1414ق)تبیان الاصول، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چاپ اول.
-         گرجی، ابوالقاسم. (1379)  تاریخ فقه و فقها، تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم .
-          مظفر، محمد رضا. (1403ق) اصول الفقه، بیروت: دارالتعاریف للمطبوعات، چاپ چهارم .
-         موسوی بجنوردی، میرزا حسن. (1403ق) منتهی الاصول،قم: مکتب بصیرتی، چاپ دوم. 
-         میرزای قمی، ابوالقاسم. (1378) جامع الشتات، تصحیح مرتضی رضوی، تهران: کیهان.
-         نجاشی، ابوالحسن احمد بن علی. (1407 ق) رجال نجاشی، با تصحیح شبیری زنجانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-         نجفی، محمد حسن. (1404ق) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، با تصحیح عباس قوچانی، بیروت: داراحیاءالتراث العربی، چاپ هفتم.
-         نوری طبرسی، میرزا حسین. (1408ق) مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت(ع)‌ لاحیاءالتراث العربی، چاپ دوم.
-         واعظ حسینی، محمد سرور. (1417ق) مصباح الاصول: تقریرات بحث السید ابوالقاسم الخویی، قم: کتابفروشی داوری، چاپ پنجم .