بررسی قاعده الشرط الفاسد لیس بمفسد للعقد در فقه و حقوق با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران.

چکیده

شروط نامشروع، به شروطی اطلاق می‌شود که حلالی را حرام و یا حرامی را حلال کنند و یا مقتضای آن در تضاد با یک حکم وضعی ثابت باشد. این شروط، بدون شک فاسد هستند و مشروط‌علیه نه‌تنها مکلف به انجام آن‌ها نیست، بلکه اجازه انجام آن‌ها را هم ندارد. در این نوشتار تعاریفی از قاعده، شرط و عقد بیان‌شده و رابطه آن‌هابه‌صورت مختصر شرح داده شده است؛ یعنی «التزام در ضمن التزام»، میان مباحث مختلفی مانند تخلف وصف، تخلف شرط، تبعض صفقه، شرط الخیار و... نوعی شباهت و همسانی برقرارشده است که عبارت از ایجاد حق فسخ برای مشروط‌له در فرض عدم تحقق وصف و شرط است.
به نظر امام خمینی فساد عقد مقرون به‌شرط نامشروع، مورد مناقشه است. وقتی دلیلی بر فساد عقود پیدا نشود، عموم ادله آن‌ها را در برمی‌گیرد. با فرض شک در صحت این عقود اصالة الصحة را جاری و به آیات و روایات مربوطه استناد می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


-         آل کاشف الغطا، محمدحسین. (1359 ق) تحریر المجله، تهران: ‌المکتبة النجاح، چاپ اول.
-         ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق) لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
-         اصغری آقمشهدی، فخرالدین. (1390) «شرط عدم ازدواج مجدد زوج»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 3، شماره 5.
-         افتخاری، جواد. (۱۳۸۲) کلیات عقود و تعهدات، تهران: میزان، چاپ دوم.
-         امام خمینی، سید روح‌الله. (1421 ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول.
-         انصاری، مرتضی. (1415 ق) کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ اول.
-         ایروانی، علی بن عبدالحسین. (1406 ق) حاشیة المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
-         تبریزی، موسی بن جعفر بن احمد.(1369) قاعده الضرر، الید، التجاوز و الصحه (اوثق الوسائل)، قم: کتاب‌فروشی نجفی.
-         حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق) وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
-         خویی، محمدتقی. (1415 ق) الشروط أو التزامات التبعیة فی العقود، قم: مؤسسه المنار، جلد سوم.
-         راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق) المفردات فی غریب القرآن، لبنان: دارالعلم.
-         سبزواری، محمدباقر. (1423 ق) کفایة الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
-         شهید اول، محمد بن مکی.(1410 ق) اللمعة الدمشقیه، بیروت: دار التراث، چاپ اول.
-        شهید اول، محمد بن مکی.(1417 ق) الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ دوم.
-         شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1410 ق) الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
-      شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1413 ق) مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
-         شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1407 ق) تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامی، چاپ چهارم.
-         طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (1421 ق) حاشیة المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
-         طباطبایی، سید محمدحسین.‌ (1417 ق) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-         عابدین، میرحسین. (1387) شرط باطل و تأثیر آن در عقد، تهران: جنگل.
-         علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413 ق) قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: مؤسسه نشر اسلام جامعه مدرسین، چاپ اول.
-         فیض، علیرضا. (1391) مبادی فقه و اصول، تهران: دانشگاه تهران.
-         کلینی، ابوجعفر. (1407 ق) الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
-         محقق داماد، مصطفی. (1383) قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
-         موسوی بجنوردی، سید حسن. (1419 ق) قواعد فقهیه، قم: مؤسسه الهادی، چاپ اول.
-         نجفی خوانساری، موسی. (1373 ق) منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تقریرات درس میرزای نائینی، تهران: مکتبه المحمدیه، چاپ اول.
-         نجفی، محمدحسن. (1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
-         نراقی، احمد بن محمدمهدی. ( 1375ق) عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول.