مطالعه تطبیقی جایگاه حکمران در اندیشه شهاب‌الدین سهروردی و امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران ، ایران.

2 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

این مقاله بر اساس مبانی فلسفی و عرفانی (هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی) شیخ اشراق (شهاب‌الدین سهروردی) و امام خمینی، در نگاه به مسئله رهبری در جامعه اسلامی نگاشته شده است. سهروردی با تلفیق نظریات عرفانی و فلسفی، اندیشه‌های حکمت خسروانی، نظریات ولایت در اندیشه شیعی و مفهوم انسان کامل، تلاش می‌کند مناسب‌ترین گزینه برای رهبری جامعه اسلامی را صورت‌بندی کند. امام خمینی نیز با تلفیق نظریات فقهی، فلسفی و عرفانی، اندیشه‌های کلامی در قالب بحث نبوت و امامت و مفهوم انسان کامل، مسئله رهبری جامعه در عصر غیبت را جستجو می‌کند. براین‌اساس، سؤال اصلی این نوشتار عبارت است از: تلاقی عرفان و سیاست چه تأثیری بر نگاه امام خمینی و سهروردی بر مفهوم حکمران جامعه اسلامی داشته است؟ دراین‌راستا، فرضیه چنین است که از تلاقی دو مفهوم «انسان کامل» و «قدرت» که به ترتیب دو مفهوم عرفانی و سیاسی می‌باشند مفاهیم «حکیم متأله» و «ولی‌فقیه» در اندیشه سهروردی و امام خمینی حاصل ‌شده است. این مقاله با روش تطبیقی- توصیفی اشتراکات و افتراقات رویکرد این دو اندیشمند را مورد واکاوی قرار داده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌‌دهد که مفهوم حکمران جامعه اسلامی محل تلاقی دیدگاه‌های عرفانی و سیاسی دو اندیشمند است.

کلیدواژه‌ها


  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1370) آداب الصلوة (آداب نماز)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1372) مصباح الهدایة الی الخلافة والولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1375) تفسیر سوره حمد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1378) سرالصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ ششم.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1389) صحیفه امام ، تهران:  مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1380) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1394) ولایت‌فقیه؛ حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله. (1410 ق) تعلیقات على شرح «فصوص الحکم» و «مصباح الأنس»، قم: انتشارات مؤسسه پاسدار اسلام.
  • الگار، حامد. (1380) «ترکیب ابعاد سیاسی و عرفانی در شخصیت امام خمینی» ترجمه صدرالدین موسوی، پژوهشنامه متین، شماره 11 و 12، صص206-193.
  • جمشیدی، محمدحسین. (1398) اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
  • رستم وندی، تقی. (1388) اندیشه ایران‌شهری در عصر اسلامی، تهران: مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر.
  • سهروردی، شهاب­الدین یحیی. (1373) مجموعه مصنفات شیخ اشراق ، به تصحیح و مقدمه هانری کربن (ج 1) و سید حسین نصر (ج 2و3)،  تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • فوزی، یحیی. (1388) اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: دفتر نشر معارف.
  • کربن، هانری. (1385) روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان، ترجمه احمد فردید و عبدالحمید گلشن، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  • یزدی، مصباح. (1382) آموزش فلسفه، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.