تحلیل فقهی- حقوقی ازدواج کودکان در مذاهب اسلامی با تأکید بر ماده 1041 قانون مدنی و اندیشه امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق و اندیشه امام خمینی، پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه فقه و حقوق و اندیشه امام خمینی، پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فقه و حقوق و اندیشه امام خمینی، پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

4 استادیار گروه حقوق، دانشگاه پیام نور کرج، البرز، ایران.

چکیده

ازدواج کودکان ازجمله مباحث بحث‌برانگیز محافل فقهی و حقوقی است. اکثر فقهای مذاهب اسلامی خصوصاً امام خمینی، ازدواج کودکان را صحیح می‏دانند. قانون مدنی به‌موجب ماده 1041 مصوب 1381 ازدواج کودکان را پذیرفته است. در سال 1397، یک‌فوریت طرح ممنوعیت ازدواج ولایی کودکان نابالغ و افزایش سن ازدواج کودکان بالغ، به تصویب مجلس رسید. در صورت ضرورت تربیت جنسی و رشد اقتصادی در ازدواج، فرض وجود مفسده و ضرر در ازدواج کودکان جاری است. مگر مصلحتی اقوی از این مفسده برای ازدواج کودک بتوان تصور نمود؛ در آن صورت باید به مصلحت دار بودن این ازدواج حکم داد. نوشتار حاضر ازدواج کودکان را با روش توصیفی-تحلیلی و مراجعه به منابع کتابخانه­ای، از دیدگاه موافقان و مخالفان در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران، بررسی و درنهایت نقد این دو دیدگاه را بیان نموده است و به قانون‌گذار پیشنهاد می­دهد در ماده 1041 ق.م به‌جای اعمال ممنوعیت و یا محدودیت در ازدواج کودکان، در کنار تأکید بر قید مصلحت، تشخیص امر را به هیأت کارشناسی معتمد قوه قضائیه سپرده شود تا در موارد مقتضی، حکم به جواز ازدواج داده شود.

کلیدواژه‌ها


  • ابن براج، قاضی عبدالعزیز (1406 ق). المهذّب. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ابن زهره حلبی، سید ابوالمکارم (1417 ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع. قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول.
  • ابن قدامه، عبدالله بن احمد (1414 ق). الکافی فی فقه الامام أحمد بن حنبل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1421 ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1379). تحریرالوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1422 ق). نجاة العباد. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)، چاپ اول.
  • انصاری، مرتضی (1415 ق). المکاسب. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، طبع جدید.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل (1401 ق). صحیح البخاری. استانبول: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  • ثعلبی، عبدالوهاب بن علی (1425 ق). التلقین فی الفقه المالکی. بیروت: دارالکتب‏العلمیة.
  • جزیری، عبدالرحمن غروی و مازح، سید محمدیاسر (1419 ق). الفقه علی المذاهب الاربعه وفقاً لمذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام. بیروت: دارالثقلین.
  • حائری، محمدحسن، زارع، مرضیه و نجیب‏زاده، فاطمه (1401). پژوهشی پیرامون ولایت وصی در امر نکاح صغیر و صغیره با رویکردی بر آرای امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، 24(94)، 81-105.

doi: 10.22034/matin.2022.208811.1571 dor: 20.1001.1.24236462.1401.24.94.4.1

  • حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: انتشارات آل البیت، چاپ اول.
  • دهخدا، علی‌اکبر (1388). فرهنگ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
  • رحیمی روشن، حسن و سوگلی‌زاده، ترلان (1400). بررسی تحول مفهوم مصلحت در فقه سیاسی معاصر شیعه با تأکید بر امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، 23(91)، 57-82.

 doi: 10.22034/matin.2021.234508.1695 dor: 20.1001.1.24236462.1400.23.91.3.7

  • زحیلی، وهبه (1409 ق). الفقه الاسلامی و أدلته. دمشق: دارالفکر.
  • شافعی، محمد بن ادریس (1403 ق). کتاب الام. بیروت: درالفکر، الطبعة الثانیه.
  • شهید ثانى، زین‌الدین بن علی (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: داوری.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413 ق). مسالک الافهام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن (1407 ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دار الکتاب العربی.
  • شیخ مفید، عبدالله محمد بن نعمان (1407 ق). المقنعة. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۹۰ ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  • طباطبایی حکیم، سید محسن (1416 ق). مستمسک العروة الـوثقی. قم: مؤسسه دار التفسیر، چاپ اول.
  • عبدوس، محمدتقی (1372). فرازهای برجسته از سیرۀ امامان شیعه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • عسقلانی شافعی، أحمد بن علی (1379 ق). فتح الباری شرح صحیح البخاری. بیروت: دار المعرفة.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، مشهد: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  • علیش، محمد بن احمد (1409 ق). منح الجلیل شرح مختصر خلیل. بیروت: دارالفکر.
  • غیاثی ثانی، اعظم و موسوی بجنوردی، سید محمد (1387). سن ازدواج دختران در مبانی حقوق اسلامی. ندای صادق،13(48)،101-116. doi: 30497/FLJ.2008.67994 dor: 20.1001.1.25385291.1387.13.48.6.7
  • فقیهی، علی‌نقی (1387). تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
  • فیض کاشانی، ملامحسن (1416 ق). التفسیر الصافی. قم: مؤسسه الهادی.
  • کاتوزیان، ناصر (1371). حقوق مدنی خانواده. تهران: نشر میزان، چاپ هفتم.
  • کلیـنی، محمـد بن یعقوب (1401 ق). اصول الکافی. بیروت: دارالصعب دارالتعارف، چاپ چهارم.
  • مراغی، احمد مصطفی (۱۴۲۲ ق). تفسیر مراغی. بیروت: انتشارات دار الفکر.
  • مغنیه، محمدجواد (1421 ق). الفقه علی المذاهب الخمسه. بیروت: دارالجواد.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1424 ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام علی (ع)، چاپ اول.
  • موسوی بجنوردی، سید محمد (1386). اندیشه‌های حقوقی 1(حقوق خانواده). تهران: انتشارات مجد، چاپ اول.
  • نجفی، محمدحسن (1404 ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.